یادداشت ویژه به مناسبت روز جهانی و هفته‌ی ملی کودک در ایران
آیا واقعا روز جهانی کودک، جهانی است؟
حسین نوروزی، روزنامه‌نگار حوزه‌ی کودک و سردبیر سایت کیدتاکس
روز ۱۶ مهر (برابر با ۸ اکتبر) همه‌ساله در ایران به عنوانی روزی برای گرامی‌داشت کودکان، و با عنوان «روز جهانی کودک» جشن گرفته می‌شود.
اما قبل از این‌که به اهداف و تاثیرات این نام‌گذاری نگاه کنیم، برگردیم به سوال‌های همیشگی: چرا زمان «روز جهانی کودک در ایران» با «روز جهانی کودک»ی که دیگر کشورها دارند، فرق دارد؟
در ابتدا باید یادآوری کنیم که روز واحدی به نام روز جهانی کودک، که تمام کشورهای جهان آن را به رسمیت بشناسند، وجود ندارد. برای مثال، سازمان ملل متحد، روز۲۰ نوامبر (برابر با ۲۹ آبان) را روز جهانی کودک می‌داند؛ روزی که ابتدا در سال ۱۹۵۹ اعلامیه‌ی حقوق کودک را در مجمع عمومی خود تصویب کرد و بعد در سال ۱۹۸۹ نیز کنوانسیون حقوق کودک را به تصویب رساند.
با این‌حال، هرچند که معمولا مناسبت‌های جهانی‌ای که سازمان ملل تصویب کرده، مورد وثوق تمام کشورهاست، اما نزدیک به پنجاه کشور روز دیگری، یعنی روز ۱ ژوئن (برابر با۱۱ خرداد) را به این مناسبت می‌شناسند؛ روزی که در سال ۱۹۴۹ در نشست اتحادیه‌ی بین‌المللی دمکراتیک زنان در پاریس به‌عنوان روز بین‌المللی کودک اعلام شده بود.
اما این تمام روزهای جهانی کودک نیست؛ بسیاری از کشورها، اولین یک‌شنبه‌ی ماه فلان، دومین جمعه‌ی ماه بهمان، و روزهای دیگر در ماه‌های دیگر را به عنوان «روز جهانی کودک» به رسمیت می‌شناسند. برای مثال: نیوزلند در اولین یک‌شنبه ماه مارچ، تایوان و هنگ گنگ چهارم آوریل، دومینیکا آخرین جمعه‌ی ماه دسامبر، سودان ۲۳ دسامبر، بنگلادش ۱۷ مارچ، فلسطین ۵ آوریل، کره جنوبی و ژاپن ۵ ماه مِی، اسپانیا و انگلیس دومین یک‌شنبه ماه مِی و… این روز را گرامی می‌دارند.
کشور ترکیه اما حکایت دیگری دارد، چراکه یکی از اولین قدم‌ها در نام‌گذاری رسمی روزی برای کودک را این کشور در دوره‌ی آتاتورک برداشت و همه‌ساله در ترکیه، روز ۲۳ آوریل به عنوان روز کودک گرامی داشته می‌شود.
روز جهانی کودک در ایران
براساس یک سند رسمی، چند دهه قبل، در ایران جلسه‌ای با حضور نمایندگان وزارت آموزش و پرورش، سازمان بهزیستی، کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان و برخی دیگر از نهادها تشکیل می‌شود که در نهایت ابتدا منجر به انتخاب روز ۹ اکتبر به عنوان روز جهانی کودک می‌شود که در ادامه این تاریخ، به ۸ اکتبر برابر با ۱۶ مهرماه تغییر می‌کند.
در ادامه، تصمیم این گروه به اطلاع دفتر یونیسف در ایران رسانده می‌شود و در همان سال، این نهاد نیز این روز را به عنوان روز جهانی کودک در ایران به رسمیت می‌شناسد.
چندی بعد نیز شورای فرهنگ عمومی این روز را به تصویب رسانده و در تقویم رسمی کشور ایران می‌گنجاند.
در مرحله‌ی بعدی، مصوبه‌ی شورای فرهنگی عمومی در تاریخ ۳۰ تیر ۱۳۷۶ و در جلسه‌ی ۴۰۴ شورای عالی انقلاب فرهنگی به تصویب این شورا نیز رسید.
البته، روزهای جهانی و ملی دیگری هم داریم که گاه با این مناسبت اشتباه می‌شود، مثل روزجهانی کودک و تلویزیون، روز جهانی کتاب کودک، و ….
هفته‌ی ملی کودک در ایران
از نزدیک به بیست و پنج سال قبل، کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، جشنواره‌ای میان مراکز کشوری خود برگزار می‌کرد که با عناوینی شبیه «یک‌هفته با کانون» شناخته می‌شد؛ جشنواره‌ای که درعمل، رونمایی از دست‌آوردهای این نهاد در حوزههای مختلف فرهنگی و هنری بود، و یک‌جور گردهم‌آیی سالانه‌ی کانونی‌ها. کم‌کم این نمایشگاه دست‌آوردها، با توجه به هم‌زمانی با آغاز تحصیلی و نیز نزدیکی به روز جهانی کودک، شکل و شمایل جشنواره و جشن‌های کانونی به خود گرفت.
از شش‌هفت‌سال پیش بود اما، با همکاری و پی‌گیری وزارت‌خانه‌های آموزش و پرورش، کشور و بهداشت، و با همراهی سازمان‌هایی چون بهزیستی، صداوسیما، حفاظت از محیط زیست، هلال احمر و شهرداری‌ها، جلساتی به ریاست وزیر آموزش و پرورش شکل گرفت که محور آن، برنامه‌ریزی مشترک سازمان‌ها برای برگزاری جشن‌های یک‌هفته‌ای به نام و برای کودکان بود. اتفاقی که در پنج‌سال اخیر، به «هفته‌ی ملی کودک» بدل شد و اینک با تفویض دبیرخانه از سوی وزیر، به کانون پرورش فکری، با مسوولیت این نهاد و همکاری سازمان‌ها، وزارت‌خانه‌ها و انجمن‌های مردم‌نهاد تخصصی، کم‌وبیش با قوت و ضعف، در هفته‌ی قبل و بعد روز جهانی کودک {هفته‌ای نزدیک به ۱۶مهرماه} یک‌هفته به نام و برای کودکان و نوجوانان جشن گرفته می‌شود.
حالا ممکن است بپرسیم که این نام‌گذاری‌ها چه نفعی دارد؟ به نظرم، همین‌که حالا احتمالا این سطرها را می‌خوانید، یعنی که مساله‌ی کودک برای شما دغدغه است، و این روز و این هفته و روزهای مشابه، بهانه‌ای است برای حرف‌زدن از کودک؛ باشد که از حرف، به عمل برسیم.
