یادداشتی درباره‌ی انتشار عکس کودکان محروم در فضای مجازی به بهانه‌ی کمک به آن‌ها
کودک محروم؛ بازیچه‌ی اینفلوئنسرهای اینستاگرامی
فرناز میری، روزنامه‌نگار
۱-فضای اینستاگرام پر شده از سلبریتی‌ها و اینفلوئنسرهایی که عدد دنبال‌کنندگان‌شان سر به فلک می‌کشد. افرادی که سعی می‌کنند فارغ از ثبت و انتشار روزمره‌ها، لحظه‌ها و تبلیغات، به عنوان یک کاربر مجازی فعال رد یا اثری مثبت یا خیرخواهانه از خود به جای بگذارند. اما این رد پا گاهی به قیمت نقض حریم خصوصی افراد و به‌ویژه کودکان و از بین بردن کرامت انسانی آن‌ها تمام می‌شود.
۲- سیل و زلزله یا مهر و بازگشایی دوباره‌ی مدارس فرقی ندارد این روزها به هر بهانه‌ای شاهد انتشار عکس کودکان محروم و آسیب‌دیده در دنیای مجازی و به ویژه اینستاگرام هستیم. انتشار عکس‌هایی از چهره‌ی کودکان، وضعیت و شرایط نامناسب آن‌ها، احساسات و صحبت‌هایشان هنگام دریافت کمک و… نمایشی به بهانه‌ی کمک، نوع دوستی و انسان دوستی!
۳- همدلی یکی از مهارت‌های اساسی زندگی است. مهارتی که شاید اغلب ما در نگاه اول و سطحی فکر می‌کنیم در آن خبره‌ایم. خودمان را آدم‌های همدلی می‌دانیم که در بسیاری از حوادث و سوانح طبیعی یا مسایل عمومی و اجتماعی کنار هم‌نوع خودمان قرار گرفته‌ایم و سعی کرده‌ایم کمک کنیم. اما در روان‌شناسی و بحث مهارت‌های زندگی همدلی مهارتی است که انسان بتواند خودش را جای دیگران بگذارد و آن‌ها را درک کنند. از قضا به گفته‌ی برخی از کارشناسان این امر، گویا ما ایرانیان از نظر فرهنگی در این مهارت چندان هم نمی‌درخشیم و ضعیف هستیم!
۴- دنیای امروز، دنیایی مجازی است! حالا دیگر همه‌ی ما کاربران شبکه‌های اجتماعی هستیم که بیشترین تعامل و ارتباط مان با دوست و آشنا و فامیل از خلال همین شبکه‌های اجتماعی است. حتی در مهمانی ها و دورهمی‌ها هم حرف، حرف فعالیت‌های مجازی است. معاشرت‌های مجازی جای خودش را به معاشرت‌های حقیقی داده است از پشت صفحات و اکانت‌های مجازی اینستاگرام، توییتر و تلگرام و ….
۵- اغلب کاربران مجازی فعالیت اجتماعی، موثر و دغدغه‌مند بودن و… را در نوشتن، نظر دادن، لایک کردن یا به اشتراک گذاشتن یک مطلب یا عکس و ویدئو می‌دانند. رفتاری که همیشه در بسیاری از کمپین‌های مجازی در جریان‌های اجتماعی یا سیاسی با انتقادات فراوانی روبه‌رو می‌شود. لایک‌های مجازی باری را از روی دوش مسایل مختلف برنمی‌دارند. درست است که اطلاع‌رسانی را سرعت بخشیده‌اند اما واقعیت این است که به معنای واقعی کلمه کاری از پیش نمی‌برند.
۶- تلاش برای بیشتر دیده شدن خاصیت فضای مجازی است. از همین روی برخی از کاربران فضای مجازی برای جذب بیشتر دنبال‌کنند یا مخاطب و لایک‌های بیشتر از هیچ تلاشی فروگذار نمی‌کنند.
۷- روزگاری مهم‌ترین جنبه‌ی کمک کردن، کار خیر کردن و خیر بودن در کنار همه‌ی ابعادش پنهان بودن آن بود. این‌که خیری بی سروصدا دست به کار نیکویی بزند. به نیازمندی کمک کند و دست او را بگیرد. اما در دنیای مجازی کمک کردن هم از قاعده‌ی نمایشی بودن بی‌نصیب نمانده است! برای همین با انبوهی از کاربرانی روبه‌رو هستیم که دستی بر آتش دارند، اهل کمک هستند، دیگران را به این کار تشویق می‌کنند اما در این میان برای همراهی بیشتر مخاطبان‌شان سعی در جلب توجه و ترحم آن‌ها دارند.
۸- تصویر آشنای کمک کردن به محروم و نیازمند این روزها به وقت حوادث یا مناسب‌های مختلف بر ای همه‌ی ما، تصاویری چون خرید یکسری مایحتاج زندگی و به‌ویژه برای کودکان دفتر و کتاب و کوله‌پشتی و کفش و اسباب‌بازی است که فرد یا افرادی تهیه کرده‌اند و خودشان راهی محله و منطقه و شهر و روستایی می‌شوند برای کمک. فارغ از این‌که چه اندازه به چیزهایی که تهیه شده است در آن مناطق نیاز است یا راه‌‌های رساندن این کمک‌ها به کودکان نیازمند چیست؟ در تصویر بعدی اما کودکانی را می‌بینیم که مقابل دوربین این افراد از احساس خودشان هنگام دریافت کمک یا هدیه می‌گوید یا از شرایط زندگی و نیازهایی که دارند!
۹- طبق پیمان‌نامه‌ی جهانی حقوق کودک، حفظ کرامت انسانی و حریم خصوصی کودکان از حقوق اولیه و ضروری آن‌هاست. در همین راستا انتشار تصویر کودکان آن هم در شرایطی که آن‌ها را وضعیت نامناسبی نشان می‌دهد و کرامت انسانی‌شان را خدشه‌دار می‌کند ناقض حقوق آن‌ها و غیرقانونی است!
۱۰- هر کودکی که امروز در شرایط نامناسبی زندگی می‌کند، بدسرپرست یا بی‌سرپرست باشد یا… قطعا فردا و آینده‌ای متفاوت دارد. آن‌ها حق دارند که نخواهند تصویری از گذشته‌شان بر جای بماند یا دیگرانی از وضعیت زندگی آن‌ها آگاه باشند. آن‌ها حق دارند ضمن حفظ کرامت انسانی و در کمال احترام نیازهای زندگی‌شان را در اختیار داشته باشند حتی اگر این نیازها از طریق کمک‌های مردمی برآورده شود.
۱۱- در کشور ما نیز مانند بسیاری از کشورهای دیگر برای امور خیریه و نهادهای دولتی و غیردولتی حامی و کمک کننده ساختارهای قانونی تعریف شده است و فعالیت این نهادها مردم‌نهاد یا دولتی را در آن ساختار موجه می‌داند. در همین راستا خیریه‌های متعددی با رعایت موازین حقوقی و قانونی و برای گروه‌های هدف مشخص فعالیت می‌کنند و همه‌ی افراد می‌توانند در مواقع بحرانی مانند وقوع سیل و زلزله که نیاز بیشتری به کمک وجود دارد یا مناسب‌هایی چون عید نوروز و بازگشایی مدرسه کمک‌های خود را از طریق این سازمان‌ها به دست کودکان نیازمند برسانند. تا هم اقلام مورد نیاز براساس نیازسنجی و شرایط زندگی افراد تهیه و هم ارزش و کرامت انسان‌ها حفظ شود.
۱۲- تعداد کاربرانی که حتی با نیت خیر یا ناخواسته و ندانسته ناقض حقوق کودکان در فضای مجازی هستند از دست خارج است. اما ما به عنوان کاربر در دنیای مجازی می‌توانیم نسبت به این نوع رفتارها بی‌تفاوت نباشیم. با اطلاع‌رسانی و آگاهی بخشی به افراد، تذکر دادن و درخواست از آن‌ها برای حذف عکس و فیلم‌هایی از این دست یا گزارش دادن موارد نقض حقوق افراد به اینستاگرام و دیگر شبکه‌های اجتماعی و اقداماتی از این دست می‌توانیم گامی کوچک در حفظ حریم خصوصی و کرامت انسانی کودکان برداریم.
مطالب مرتبط:
آیا حق داریم عکس‌های کودکان را در فضای مجازی منتشر کنیم؟ / قسمت دوم
